چهار تخمه شامل ترکیبی از دانه‌های چهار گیاه قدومه، بارهنگ، سپستان و به دانه است. این ترکیب گیاهی به عنوان یکی از درمان‌های موثر سرماخوردگی، رفع گلو درد، سرفه، گرفتگی صدا و سایر علائم مشابه در طب سنتی شناخته شده است. از گذشته، استفاده از دمکرده چهار تخمه برای درمان گلو درد و سرماخوردگی به عنوان یک روش توصیه شده است.
قدومه
قدومه یا تودری یک گیاه با نام علمی Sisymbrium officinale Scop است که به خانواده شب بو تعلق دارد و در مناطق مختلف با نام های دیگری مانند توذریج، بذر الخمخم، بذر الهوه و قصیصه نیز شناخته می‌شود. دانه‌های قدومه کوچکتر از عدس بوده و شکل پهن و گردی دارند. رنگ‌های مختلفی مانند سرخ، زرد و سفید دارند و طبیعت گرم و تری دارند. به دلیل خواص ضد التهابی خود، دمنوش قدومه برای سرماخوردگی و رفع خشونت حلق و حنجره، صدا و آواز مفید است و به آن گاهی آوازخوان نیز گفته می‌شود.
بارهنگ
بارهنگ نیز از گیاهی به نام علمی Plantago major به دست می‌آید که به خانواده بارهنگ تعلق دارد. در زبان فارسی به آن بارتنگ و در عربی لسان الحمل کبیر نیز گفته می‌شود. این گیاه طبیعت سرد و خشکی دارد و به علاوه از دانه، برگ و ریشه آن نیز در مصارف دارویی استفاده می‌شود. تخم بارهنگ در اثر خیسانده لعابی تولید می‌کند که برای نرم کردن سینه، تب‌بری، معرق کردن، مدری، درمان اسهال خونی و روماتیسم، و رفع اختلالات کلیه استفاده می‌شود. همچنین، گیاه بارهنگ در درمان کولیک، مالاریا، سرفه و آسم برونشیتی، بیماری‌های مثانه و سوزاک بسیار مفید است. ریشه، برگ و تخم بارهنگ به عنوان قابض عمل کرده و برای تصفیه خون نیز مؤثر است.
سپستان
سپستان یک نوع میوه درختی است که به خانواده گاوزبان و جنس Cordia تعلق دارد. این درخت با نام‌های مختلفی مانند سبستان، سجبستان، دبق، مخیط، مخیطا و اطباء الکلبه نیز شناخته می‌شود. میوه سپستان که در چهارتخمه از آن استفاده می‌شود، شکلی تخم‌مرغی دارد و به اندازه یک آلو است. پس از رسیدن، رنگ میوه سیاه می‌شود و دارای یک میان‌بر چسبنده زرد رنگ است. طعم میوه سپستان کمی شیرین و قابل مصرف است. علاوه بر میوه، پوست درخت، ریشه و برگ‌های سپستان نیز در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این میوه خاصیت معتدل یا کمی سرد و تری دارد و به عنوان قابض، ضد کرم معده، ادرار آور، ضدالتهاب پوست، درمان مشکلات مجاری ادراری، بیماری‌های ریه و طحال، نرم کننده سینه و تسکین دهنده دردهای قولنج یا کولیک روده استفاده می‌شود.
به دانه
به دانه نیز به دانه‌ای گفته می‌شود که از میوه گیاهی به همین نام به دست می‌آید. این گیاه همچنین به نام Cydonia oblonga Mill شناخته می‌شود و از خانواده گل رز می‌باشد. در مغز دانه به، ترکیب شیمیایی گلوکوزید آمیگدالین وجود دارد که یک ترکیب سمی است. قشر خارجی این دانه حدود ۲۰ درصد لعاب تولید می‌کند. علاوه بر گلوکوزید، دانه به حاوی مواد لعابی و پکتین، لیپید، رزین و ویتامین C است. دانه به خاصیت ضد تب دارد و برای درمان اسهال ساده، اسهال خونی و جراحات گلو مورد استفاده قرار می‌گیرد. در استفاده خارجی، لعاب دانه به برای درمان زخم‌ها و سوختگی پوست ناشی از آتش، خشونت حلق، سرفه گرم و خشک، تسکین حرارت معده، تب، سوزش زبان و دهان و خشکی زبان و دهان استفاده می‌شود. دانه به طبیعت سرد و تری دارد.
خواص چهار تخمه در درمان سرماخوردگی
با توجه به ترکیبات موثر موجود در چهار گیاه مورد استفاده، چهار تخمه باعث تولید موسیلاژ فراوان می‌شود که به نرم شدن سینه، کاهش تورم و گرفتگی صدا ناشی از سرماخوردگی کمک می‌کند. برای تهیه دمنوش، شما می‌توانید چهار تخمه را به قنجانی حاوی آب جوش اضافه کنید و درب قنجان را ببندید تا دم بکشد و موسیلاژ تولید کند. به دلیل ویژگی‌های ضد التهابی، ضد باکتریال و ضد ویروسی، چهار تخمه می‌تواند به کاهش ورم گلو و عفونت دستگاه تنفسی کمک کند.
چهار تخمه در درمان سرفه خشک
دم کرده چهار تخمه، به دلیل طبع گرم و تری که دارد، نه تنها می‌تواند مشکلاتی مانند خشونت حلق و حنجره و گرفتگی صدا را رفع کند، بلکه می‌تواند به تسکین سرفه‌های خشک و خونی نیز کمک کند.
خواص چهار تخمه برای کودکان
کودکان به دلیل داشتن سیستم ایمنی ضعیف‌تر نسبت به بزرگسالان، بیشتر به بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و عفونت‌های گلو مبتلا می‌شوند. مصرف دمنوش چهار تخمه به دلیل داشتن ترکیبات گیاهی کم‌ضررتر از داروهای شیمیایی، درمان سرفه‌های شبانه، یبوست و دل درد در کودکان و نوزادان را بهبود می‌بخشد و به آنها کمک می‌کند.
خواص چهار تخمه برای یبوست
چهار تخمه شامل بارهنگ، بِه دانه و قدومه هستند که حاوی فیبر و یک ملین طبیعی هستند. به همین دلیل، مصرف دمنوش چهار تخمه در افراد مبتلا به یبوست می‌تواند با افزایش حرکات روده، درمان و جلوگیری از یبوست و مشکلات گوارشی و بهبود عملکرد روده‌ها موثر باشد.
خواص چهار تخمه برای کبد چرب
چهار تخمه با توجه به خاصیت قوی سم زدایی که دارند، می‌توانند در درمان بیماری‌های کبدی، به ویژه کبد چرب، مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این، این دمنوش گیاهی می‌تواند بهبود عملکرد کبد را تسریع کند و موثر باشد.
خواص چهار تخمه در بارداری
چهار تخمه به دلیل وجود ترکیبات شیمیایی در آنها دارای خواص ضد التهابی هستند. با این حال، مصرف آن در زنان باردار ممکن است منجر به سقط جنین یا ایجاد آلرژی شود. به همین دلیل، زنان باردار که تصمیم به مصرف چهار تخمه در دوران بارداری دارند، بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنند و نظر و راهنمایی او را دریافت کنند.
مضرات چهار تخمه
در دوران بارداری و شیردهی، از مصرف خودسرانه ضرات چهار تخمه خودداری کنید.
مصرف بیش از حد ضرات چهار تخمه ممکن است منجر به مشکلات گوارشی شود، بنابراین در مصرف آن افراط نکنید.
اگر به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروهای خاصی مصرف می‌کنید، قبل از استفاده از این ترکیب، با پزشک خود مشورت کنید.
